Pitong (7) na Tula para sa mga Manggagawa at Maralita

I.Papuri sa lakas-paggawa

Kasingkinang ng araw

ang kislap ng paghataw;

sa bisig nagkabuhay

pagsilang ng salaysay. #

II.Eton

Para sa kanila, ang araw na iyon,
Enero 27, 2011, ay isang aksidente lamang;
isang buhol na napigtas sa karaniwang
pagbabanat ng araw.
Napatid ang gondola at bumulusok tayo
sa sanga-sanga ng iskapolding
na gulugod ng itinatayo nating lunsod.

Joel Avecilla,
Michael Tatlonghari,
Celso Mabuting,
Kevin Mabunga,
Benbon Cristobal.

Ngunit hindi aksidente na tayo’y ganito:

tinatakal ng orasan,

kinukutsara ng tanghalian ang ating lakas

pinapalitadahan ang ating katauhan
ngunit laging kulang ang salop.
Dahil itinutulak tayo

sa pagmamadali’t dupikal ng batengteng;

hindi nila inireremit ang ating SSS;
at ang 404 piso dapat na arawang sahod
ay tinitipid, inuumit 

upang tulad ng bloke-blokeng semento

ay maging matibay na gusali sa bulsa ng kapitalista.

Hindi aksidente

na tayo’y bumulusok sa ating libingan.

Tisoy Perez,
Vicente Piñion,
William Bañez,
Jaykie Legada
Jeffrey Diocado.

Hindi aksidente
o kapritso ng kasaysayan ang ating tadhana
kundi itinatakda, pinahihigpit ng sakal
ng makina at pihit ng granahe.

Kung kaya dahil hindi tadhana,
nasa atin ang pagguhit; ang pagtukoy sa krokis.
Sinusukat natin sa balikat at biyas ang lawak ng lungsod
at kahit ang kanyang sinisinok na buntonghininga
tulad ng mga umaga na nagkakape tayo

at nakatanghod

tinatanaw ang paghahatid sa yapak

kung saan muli hahantong ang apak

upang pagbalik sa bahay, at sa minamahal,

ay may ngiti -- kasingkalansing ng ating hawak na barya –

ang ngiti nating ipapasalubong.
Kahit nasa ating balikat ang bigat ng syudad,
gumagaan ito dahil sa anak na naghihintay ng kalong at buhat.
Huwag kaming kalimutan.

Tisoy Perez,
Vicente Piñion,
William Bañez,
Jaykie Legada
Jeffrey Diocado.

Dahil dugo namin ang nagpapatibay
sa muhon
sa pader

at kisame ng nagtatayugang gusali at kondominyum.

Buhayin ang aming alaala sa mga panawagan:
Itaas ang sweldo!
Katatagan sa paninirahan!
Kalayaang mabuhay nang marangal!
Huwag nyo kaming kalimutan dahil muli kaming babalik.

Joel Avecilla,
Michael Tatlonghari,
Celso Mabuting,
Kevin Mabunga,
Benbon Cristobal.

Dahil tulad ng abo na nakalagda sa aming noo,

papagaspas ang uwak na nakahapon sa aming balikat;
tutukain ang kawayan habang pasingkad sa alapaap

upang magtiyap at bumalik ang heograpiya ng lawas

tulad ng kung paanong

ang mga nawala’t ninakaw sa amin
ay makikita namin sa takdang araw
na kumakatok sa aming tarangkahan --
nakahain sa lamesa’t kusina
o nakasuksok sa malambot na unan ng aming himbing
sa pagtulog at paghabi ng dakilang panaginip

laluna’t hugis singkaw

ang buwan sa banig ng mga bituin.

Pagbuksan nyo kami.

Ngunit kung ayaw kaming patuluyin
kami’y magiging ligaw na hangin,
bibikig sa inyong paglunok at lalamunan;
hihiwa’t pupuwing
sa inyong nakamulagat na pagmamasid at titig.

Kung kami man ay maligaw,

hindi kami matutulad sa dilang lansangan ng Babel.

Ihahatid kami pabalik ng aming kabataan.

Dahil sa bisig nito,

nakadugtong ang aming apdo at likaw,

nakasingkaw din sa mapa ng aming hinagap:

tulad ng mga kalyehon na sa lansanga’y nakaugat

pumipintig sa aming kalyuhing palad. #

III.Lyka Eman

Ano ang kahulugan ng pagbabalik-tanaw

sa ika-38 taon ng deklarasyon ng Batas Militar?

Itanong natin kay Lyka Emam, 32 taong gulang

at buntis ng pitong buwan.

Setyembre 8, bandang ala-sais ng gabi,

dumating ang MMDA Sidewalk Clearing Operations Team

sa kanyang bangketa sa Kaunlaran Extension,

Manggahan-Litex, Commonwealth Avenue.

Kinumpiska nila ang kariton ni Lyka kung saan itinitinda niya

sa bangketa ang asin. Nagmakaawa siya na itigil. Pero

pwersahan pa rin nilang inagaw ang kanyang tinda

at tsaka sinipa ang kariton na sumalpok naman sa kanyang tiyan.

Kinagabihan, dinugo si Lyka. Gumapang sa kanyang hita

ang banta at pangamba. Sakay ng taxi, isinugod siya

sa ospital pero clinically dead na nang tingnan ng mga duktor.

Tanungin natin si Lyka tungkol sa Batas Militar.

Totoo. Hindi na siya makakasagot.

Pero ang kanyang pagkamatay ay nangungurot;

asin na nakabudbod sa sugat ng alaala

na hindi natin alam kung kailan maghihilom:

na sa gilid ng lungsod,

isang ina ang ninakawan ng hanap-buhay

isang ina ang ninakawan ng sanggol sa sinapupunan

isang ina ang ninakawan ng kinabukasan.

Sino ang hindi luluha ng asin

at mapapamura sa ibinabantayog na lansangan ng kaunlaran

kung may naulilang kariton

kung ang mga asin ay naipong luha ng dagat

sa ating madilim na panahon?

Tinatanong tayo ni Lyka: ano ang kahulugan

ng ika-38 Taon ng Deklarasyon ng Batas Militar? #

IV. ABS-CBN Fireworks Display

Sumirit ang mga kwitis at pailaw

sa pinakarurok na maaabot,

tulad ng ganansya at network rating

na kumikinang sa financial chart at report.

Bumagsak ang mga patpat

sa kubol ng mga manggagawang nagpipiket

dahil tinanggal sila sa kanilang trabaho.

Ngunit hindi sapat ang mga patpat

kahit man lang panggawa ng saranggola

para sa kanyang hikaing anak na nasusulasok

dahil sa naiwang amoy at usok. #

V.Jan-jan

Hindi ba’t maraming kompanya ang hindi

nagbibigay ng tamang pasahod at minimum wage?

Nakanino ang mas malaking kita?

Sino ang mas naaaliw?

Nakakagawa ng walong pares na sapatos

ang isang manggagawa sa pabrika at kumikita siya

ng humigit-kumulang P400 piso sa isang araw.

Kung itatantos ang kanyang kinita

sa kanyang lakas paggawa na binayaran,

magkano kapag ibinenta sa megamol ang walong sapatos?

Sino ang mas kumita?

Sino ang mas naaaliw?

Matapos mag-ingles-ingles, sumusweldo

ng ilang daan sa isang araw ang nasa call center.

Pero magkano ang kita ng dayuhang kompanya?

Sino ang mas kumita?

Sino ang mas naaaliw?

Ano ang gagawin sa mga nag-iiingles

pagkatapos ng anim na buwan?

Kumikita ng milyon

ang mga nakakurbata sa Makati.

Sino ang mas kumikita?

Hindi ba’t mas naaaliw ang mga bossing

na nasa korporasyong multi-nasyunal?

Dumadagsa sa bansa

ang mga sundalong militar ng Kano

at pinagpapraktisan ng pasabog

at barilan ang ating kalikasan.

Hindi ba minumura ang ating kalikasan?

Binomba ng U.S. at Allies ang Iraq at Libya,

sino ang kumita sa mga armas pandigma?

Sino ang kikita sa langis at mantika?

Sino ang mas naaaliw?

Hindi ba minumura

ang soberanya ng mga taga-Libya?

Minura ni Willie

ang batang si Jan-jan at tsaka binigyan ng pera.

Pero sino ang mas malaki ang kita

habang minumura ng kahirapan ang iba?

Hindi ba’t ang mga mogul na nasa media?

Hindi ba minumura ang ating lakas-paggawa?

Hindi ba tayo minumura ng kahirapan?

Hindi ba tayo minumura ng sistemang naghahari-harian?

Hindi ba tayo minumura ng mga kapitalista?

Hindi ba tayo minumura ng imperyalista? #

VI.San Roque

Kaninang umaga, dinemolish ng pinagsama-samang pwersa

ng Metropolitan Manila Development Authority (MMDA) at QCPD

anti-riot team ang mga naninirahan sa Sitio San Roque,

Barangay Bagong Pag-asa, Quezon City.

Ayon sa mga ginoo’t kagalang-galang, binabawi lamang

daw nila ang lupa ng pamahalaan na iligal na inokupahan

ng mga nasabing residente.

Ilang tanong lamang mga ginoo’t kagalang-galang:

Hindi ba kabilang sa publiko ang mga residente na inyong pinalalayas?

Kung deka-dekada na silang naninirahan dito, sila ba ay

pugad ng iligal kaya pinalalayas nyo nang mas mabilis pa sa alas-kwatro?

Kung mula sa demolisyon at guho itatayo nyo ang central business,

kanino ba ito nakasentro? Saan nakatungtong ang ganitong asenso?

Hindi ba sa mga tulad nilang hanggang noo ang utang

at nakakaraos sa buhay isang kahig isang tuka araw-araw?

Hindi kaya habang nagwiwindow-shopping ang karamihan,

walang mahagilap na hanapbuhay ang inyong mga pinagtabuyan;

kulay putik ang tubig na galing sa poso;

hindi makapag-aral ang kanilang mga anak

dahil malayo sa eskwelahan;

at binubunot din sa kanilang komunidad

ang kultura at kasaysayan?

Sino ang nakikinabang sa kaunlaran?

Sino ang nasasagasaan sa sangandaan

ng nagbubunong-brasong dambuhalang kapital

at katwirang magkaroon ng matinong matitirahan?

Kung hinahanap nyo ang katwiran sa itatayong edipisyo,

mga kagalang-galang at ginoo,

tingnan nyo ang kahulugan ng di mabundat-bundat na kapital:

sa malawak na parking area na semento at espasyo

ang inyong mga higanteng tubo ay pinupulot nyo na parang

sinasamyo nyo sa tanghaling tapat ang bulaklak ng katuray. #

VII. Panunumpa ng Manggagawa Para sa Ligtas na Pagtatrabaho

Ako ay manggagawa
tungkulin ko ang magtrabaho
nang pinakamatapat at pinakamahusay
sapagkat ito ang pinagkukuhanan ng aking kabuhayan
para sa aking sarili, pamilya at mahal sa buhay.
Dahil dito
lagi kong iisipin at isasaalang-alang
ang aking kaligtasan,
kapakanan at kabutihan
ganundin ng aking mga katrabaho at kasama.
Iingatan ko ang aking mga gamit,
magiging masipag,
pantay at makatarungan sa lahat.
Hindi ko gagamitin
ang anumang pagkakataon
upang magsamantala ng kapwa manggagawa.
Sisikapin kong paunlarin
ang aking talino,
kakayahan
at lakas ng katawan
upang maging sulit ang buong araw.
Ipaglalaban ko ang aking karapatan
na laging maging ligtas sa trabaho
anumang panahon.
Higit sa lahat,
ipaglalaban ko
ang pagkakaroon ng makatarungang sahod
dahil ang kaligtasan sa trabaho
ay nangangahulugan din
nang makatwiran
at makataong pamumuhay
bilang isang Pilipino.
Sa lahat ng ito,
nawa’y patnubayan ako
ng Dakilang Manggagawa at Manlilikha. #

(Panunumpang babasahin para sa paggunita ng Workers Memorial Day 2011 ngayong Abril 28.)

-Richard R. Gappi
Angono 3/7 Poetry Society Inc.
11:35AM, Miyerkules, 27 Abril 2011
Angono, Rizal, Pilipinas

(Disclaimer: Ang mga litrato ay hindi pag-aari ng may-akda. Ito ay halaw lamang sa Google. Inilangkap ang larawan sa orihinal kong tula upang makapag-ambag sa visual na imahen ng tula.)

Richard "Intoy" R. Gappi Jr.'s 1st Recorded Sound Art/Poetry :)

First recorded sound art/spoken word/poetry of my son, 5-month old Richard "Intoy" R. Gappi Jr. :) Recorded on April 4, 2011. Please visit: http://www.youtube.com/watch?v=C6XANKrVJoM

"Sayaw ng Bati" marks 2011 Easter Sunday's Salubong in Angono: The Art Capital of the Philippines

Hundreds of Angono, Rizal residents and Catholic faithful watched the “Sayaw ng Bati” marking the Easter Sunday in Angono, Rizal on early morning of April 24, 2011.

“Sayaw ng Bati” is a unique and endemic tradition in Angono in which a Galilea and two young ladies dance and recite a poem to pay tribute and honor to Jesus Christ’s mother, Mama Mary.

Galilea is a makeshift stage of bamboos decorated with flowers and palm leaves where a heart-shape structure hangs in the middle.

Upon the Kapitana’s signal which is part of the “dicho” or poem, large papier mache of birds open this to reveal the little girl/angel. The angel then removes Mama Mary’s black veil on her head to signal the end of her grief and welcome the resurrection of her Son, Jesus Christ.

The two young ladies, called “Kapitana” and “Tenyenta,” perform a dance by rotating, bowing, bending as low as possible, and with one of their hands on their waist and the other swirling in the air while holding a cloth banner etched with “Hallelujah.”

The “Tenyenta” performs a slow moving dance along with the “sorrow” tune provided by Banda Uno of Angono.

The “Kapitana” follows by reciting a poem tracing the sorrow, pain, and victory of Mama Mary as her Son has resurrected. After the poem, the “Kapitana” dances like waltz. The band accompaniment though is now livelier to symbolize joy and celebration.

This year, however, a glitch occurred when the heart-shape structure failed to open when the birds tried to unlock it. Organizers manually opened the structure. Despite this, the people warmly applauded when they saw the angel and sang “Regina Coeli.”

The “Kapitana” and “Tenyenta,” along with other young ladies who act as councilors or assistants, are chosen annually through lottery.

Once selected, they are supposed to remain unmarried or refrain from unwanted pregnancy. Otherwise, she will be stripped of her duties.

The “Kapitana,” meanwhile, has one year to learn the dance steps and memorize the poem, which takes at least 20 minutes to recite.

The dance steps are taught by Ti Martha Vitor, one of the gatekeepers of this highly treasured tradition in Angono.

It is also the Kapitana's duty to solicit financial and moral support from her friends, families and community to pay for the expenses on this rare event of being chosen as the next bearer of Angono tradition which started during the waning years of Spanish colonialism. (Richard R. Gappi, Community Affairs Assistant/Assistant Public Information Officer, Municipality of Angono.)

Captions:

1st photo: Mrs. Martha Vitor, the gatekeeper of Angono's tradition called "Sayaw ng Bati" held during Easter Sunday in Angono, Rizal known as the "Art Capital of the Philippines," poses after the "Salubong." Behind her is the "Galilea," the makshift stage made of bamboos, flowers and palm leaves where a heart-shape structure hangs in the middle and where the "angel" is kept inside.

2nd photo: The "Kapitana" (in red) and "Tenyenta" in this year's celebation of Easter Sunday.

3rd photo: The heart-shape structure hanging in the middle of the "Galilea" where the "angel" is kept inside.

4th photo: Ti Martha Vitor (foreground) watches as the Kapitana performs her "Sayaw ng Bati". Photo by Jan Nico Simpao Macapagal.

5th photo: Mama Mary is reunited with her Son, Jesus Christ.

6th photo: Image of the resurrected Jesus Christ.

7th and 8th photo: Mama Mary and Jesus Christ proceed inside the St. Clement Parish Church marking the end of the Easter Sunday procession.

(Unless otherwise indicated, the photos were taken by the author Richard R. Gappi. April 24, 2011. Angono, Rizal, Philippines)

Mga Tula sa Aking Anak at Asawa (22)

XXII.  Pahabol-sulat sa aking asawa

Pinagtitibay ang pag-ibig  

sa iba’t ibang lagda, halimbawa,

nagiging singsing ang buwan.

Ngunit, wala dito ang aking pag-ibig.

Kundi,

ito ay nasa suot mong damit;

ang iyong kaluluwa ay nisnis ng hibla

na niyayakap ko anumang oras o panahon;

hinuhubad

upang masalamin natin ang isa’t isa

mula lamat ng balat hanggang pilat ng loob.

Nasa kahubdan natin ang aking pag-ibig.

Pinagtitibay ito ng titig na sumisilip

hanggang sa ubod ng iyong pintig sa dibdib.

Kahit

pangil ang buwan

na nakasampay sa langit. #

Mga Tula sa Aking Anak at Asawa (21)

XXI.Pahabol sulat: Ang Tacloban

ay airport na Daniel Z. Romualdez

ay traysikol, hindi traysikel

ay Kalipayan: magkatapat ang Medhealth at Suzuki Motors

ay graffiti ng Pilipinas Street Plan sa pader ng sementeryo

ay padyak na malalaki ang gulong, parang sa China

ay Bethany Hospital

ay Jollibee na katapat ng Simbahan ng Our Lady of Perpetual Help

ay higanteng in-can na Coke, Sprite at Royal

ay Robinsons kung saan nasa second floor ang LBC Express

ay Remedios Trinidad Romualdez Hospital kung saan ipinanganak si Intoy ko

ay sina Dr. Tobio at Dr. Ayaso

ay sina Yaya at Edward

ay si Bea na gifted child at mas magaling pa sa akin kung mag-English

ay sina Rachel, Ruby at Ruthie

ay sina Mama Linda at Papa Rodolfo

ay kulay orange na gate ng bahay

ay super delayed na telecast na laban nina Paquiao at Margarito

ay pampers, mittens, cotton balls, Bonna at breastfeeding

ay "Waray!",  "Ambot!", "Limpio!"

ay sina Baan at kasama niyang asawa ng mayor

ay pier na katabi lang ang Tacloban Public Market

ay Leyte Normal University

ay St. Paul Hospital kung saan nagpa-blood test si Intoy

ay Dream Cafe

ay Cafe Lucia at Tacloban Coliseum na laging nadadaanan pero di napuntahan

ay U.P. Tacloban at Sto. Nino Shrine

ay Adventure na auto at service

ay si Richard na batang elementary student

ay boarding fee na 30 pesos

ay Amikacin at Ampicillin

ay GMA, Rose Pharmacy at Mercury Drug Store kung saan brown out kanina

ay mga dilaw na multi-cab byaheng Tacloban-Robinsons

ay signboard na San Jose, Kalipayan, Imelda-Downtown, Diritso, Palo

ay sina Leah Ramos at Baby Boy Intoy Junior

ay ang malamig na alas-tres na hangin ng Kalipayan, Tacloban

na bigong higupin at patuyuin, ayaw magpaampat, ang mga luha sa pisngi

dahil sa anak nyang iiwan pabalik ng Angono at Maynila. #

(Disclaimer: Ang litrato ay hindi pag-aari ng may-akda. Ito ay halaw lamang sa Google. Inilangkap ang larawan sa orihinal kong tula upang makapag-ambag sa visual na imahen ng tula. Ang litrato ay mula sa http://www.google.com.ph/imglanding?q=Tacloban,+Leyte&hl=en&gbv=2&tbm=isch&tbnid=VdPcDh-sQeHWkM:&imgrefurl=http://www.lakbaypilipinas.com/travel_tacloban_city.html&imgurl=http://www.lakbaypilipinas.com/images/tacloban_leyte_capitol.jpg&w=364&h=259&ei=6oiyTdbqIYiIuAP79MGCBw&zoom=1&iact=hc&page=1&tbnh=125&tbnw=164&start=0&ndsp=10&ved=1t:429,r:0,s:0&biw=1003&bih=369

Mga Tula sa Aking Anak at Asawa (20)

XX .Sa kanto ng Real at Sagkahan

Ang kanto ng Real at Sagkahan sa Kalipayan, Tacloban

ang sangadaan ng mga buntonghininga.

Ng ina na akay-akay ang anak

habang patawid sa pedestrian lane

Ng drayber na nakasalat sa kambyo

habang nakaantabay sa go-signal ng traffic enforcer

Ng mga nakatalungkong padyak

habang naghihintay at nangungumbinsi ng pasahero

Ng mahabang pila ng mga tumataya sa lotto

kahit hindi pa nagsusuklay ang umagang alas-otso.

Samantala, may isang ama ang kipkip ang dyaryo;

katatawid pa lamang sa dulo ng pedestrian lane

at bitbit-bitbit ang binili niyang baby wipes, gatas at diaper.

Nadiskaril ang buntonghininga

nang muntik ng magbanggaan ang motor at padyak.

Sinulid na hininga lamang ang pagitan.

Pagkatapos, pareho silang bumubulong

habang papahiwalay, papalayo.

Ang ama naman ay papaliit na tuldok,

butil sa dulo ng pangungusap ng umaga.

Sa kanto ng Real at Sagkahan sa Kalipayan, Tacloban

kung saan nagsasangandaan ang mga buntonghininga. #

(Disclaimer: Ang litrato ay hindi pag-aari ng may-akda. Ito ay halaw lamang sa Google. Inilangkap ang larawan sa orihinal kong tula upang makapag-ambag sa visual na imahen ng tula.)

Mga Tula sa Aking Anak at Asawa (19)

XIX. Bilin

Sa iyong paglaki,

Anak,

magkakaroon ng kahulugan

ang espasyo't patlang.

Kahit kalahating puno ang daigdig,

may kalahati ang wala.

Kung tumitig ka man

at iyakap ang tingin ng kalinga sa mga wala,

magalit ka, mapoot.

Ngunit huwag,

huwag lamang magmukmok at magpakulong dito.

Diligan ng sigasig ng pag-asa ang poot.

Marami ngayon ang galit

sa daigdig dahil marami ang wala.

Ngunit sila ay nagmamahal at lumalaban

dahil nais nilang mawala ang wala

at ang poot ng kawalan. #

Mga Tula Tungkol sa Aking Anak at Asawa (18)

XVIII. Pananabik

Kung pananabik

ay dumadaloy,

sinasambit ko lamang sa isip ang

"Intoy! Intoy!"

At anong mahika ang nasa salita?

Luha itong pinapalis

ang puwing na naligaw sa mata

o kurot sa puso na bumara

dahil sa nananabik kang makita. #

Mga Tula sa Aking Anak at Asawa (17)

XVII. Pagpasok sa trabaho

Siya ay kanyang inilapag sa lamesa.

Pagkatapos, isinaksak niya ang extension cord.

Nag-charge ng cellphone.

Inilapat sa lamesa ang fan ng computer.

Ipinatong dito ang notebook.

Binuksan ito tulad ng isang bagong gising na mata. 

Pinindot ang "ON" ng notebook.

Pinili ng mouse ang "Defragmentation."

Nagtimpla ng kape.

Nang "Defragmentation Complete" na,

ini-restart ang computer.

Sinimulan niyang sulatin ang dapat sulatin

sa nakahanay na buong araw na gawain.

Pero bago tipain ang unang salita,

inubos muna ang kape at tinitigan siya:

ang nakakawdrong larawan na kay rikit.

Bubulong siya sa kanyang isip:

"Intoy! Intoy ko!" kasabay ang matipid na ngiti

at magaang na kurot ng titig sa kanyang

sa malambot na noo at pisngi.

Tahimik lang na sasagot

ang nakipagtitigang singkit na mga mata.

Alam niya, na kahit de-pindot ang maghapong trabaho,

may dahilan ang pagod;

kung bakit kailangang hindi mapagod.

At kung bakit kailangan higit na kumayod.

Dahil bukas, siya ay kanyang ilalapag muli sa lamesa. #